realizacja filmu: Mateusz Miszczyński i Jakub Słabek

Festiwal Kultury Żydowskiej zaprosił kolektyw artystów z Jerozolimy – HaMiffal (hebr. fabryka) – do stworzenia projektu zainspirowanego Kazimierzem, w którym twórczo zinterpretują historię, kulturowe dziedzictwo i teraźniejszość żydowskiej dzielnicy Krakowa. Na granicy między Kazimierzem a Starym Miastem izraelscy artyści przekształcili mieszkanie w zabytkowej kamienicy przy ul. św. Sebastiana 32, należącej do rodziny Bosaków, w ogromną instalację, tworząc tymczasowe festiwalowe centrum kultury.

W ten sposób powstał Sambation – projekt, który przywołuje inną rzeczywistość, budzi wspomnienia i zalewaj przestrzeń mieszkania wieloma warstwami lokalnej historii. Interwencje artystyczne, rzeźba, malarstwo i video art oraz różnorodny program warsztatów, performensów i akcji artystycznych z udziałem publiczności wypełniły przestrzeń Sambationu podczas 28. FKŻ. Działania te eksplorowały doświadczenie radzenia sobie z nieobecnością i milczącymi mitami. Stały się impulsem dla twórczego procesu, budzącego się z wypartej podświadomości.

fot. Bartosz Dittmar

HaMiffal to kolektyw artystów różnych mediów i gatunków sztuki, którzy połączyli siły, aby stworzyć artystyczny projekt w historycznym budynku położonym w sercu Jerozolimy. Należący niegdyś do zamożnej arabskiej rodziny dom, który przez lata stał opuszczony, zyskał dzięki nim nowe życie – odsłonięto malowidła ścienne, zbadano i udokumentowano jego historię. Obecnie artyści samodzielnie zarządzają tym miejscem, prowadząc w nim galerię sztuki, scenę dla wydarzeń kulturalnych, B&B dla artystów, kawiarnię oraz przestrzeń warsztatową. HaMiffal funkcjonuje od 2 lat, jako element działań grupy Empty House (Bayit Rek), założonej w 2011 r., której celem jest przekształcanie opuszczonych budynków w tymczasowe „świątynie kultury”.

Kamienica przy ul. św. Sebastiana 32 została kupiona przez Bosaków w 1910 r. Cała liczna rodzina mieszkała tam do czasu przeniesienia do getta w 1941 r. Józef Bosak, który jako jeden z nielicznych członków rodziny przeżył wojnę, wyemigrował do Izraela w 1949 roku. Już po raz drugi gościliśmy w mieszkaniu Bosaków – w 2015 roku, podczas 25. FKŻ odbyła się tam wystawa Widok na kwartał. Pokazaliśmy wtedy fotografie Kazimierza wykonane przez krakowianina Eugeniusza Wilczyka w latach 50-tych oraz Austriaczkę Suzanne Guzei-Tachner w latach 80-tych ubiegłego wieku. W 2014 roku kolektyw Broken Fingaz stworzył na zlecenie FKŻ mural na innej kamienicy rodziny Bosaków, przy placu Bawół na krakowskim Kazimierzu, tuż obok Synagogi Starej.

• Sambation – otwarcie / Piątek, 22.06, godz. 17:00
• Food Painting – Ann Deych (IL) / 22.06 (podczas otwarcia), 1.07 (podczas zamknięcia)
  Jednym z artystycznych działań w dniu otwarcia projektu był kulinarny performance Ann Deych. To opowieść o tożsamości i definicji kultury poprzez kuchnię. Artystka swój abstrakcyjny obraz tworzyła na oczach publiczności, łącząc polską i izraelską kuchnię i typowe dla obydwu produkty, testując ich kolory, kształty, smaki i tekstury. Uczestnicy mogli czynnie współtworzyć końcowy efekt wizualny, jedząc przygotowane przez Ann potrawy, jednocześnie zmieniając wygląd „obrazu”.
• Warsztaty drukarskie – Józef Rakoczy (PL) / 23.06, 26.06, godz. 13:00
  Artyści kolektywu HaMiffal spotkali się z Józefem Rakoczym, krakowianinem, drukarzem z ogromnym doświadczeniem i pasją do swojego zawodu, twórcą tradycyjnej pracowni drukarskiej w kompleksie Muzeum Inżynierii Miejskiej. Wspólnie z nimi uczestnicy stworzyli i wydrukowali na starej ręcznej maszynie drukarskiej swoją własną pamiątkę z FKŻ i krakowskiego Sambationu.
  Współpraca: Muzeum Inżynierii Miejskiej
• Head Force – Anat Bosak (IL) / 23.06, 25–29.06, godz. 15:00, 18:00, 24.06, 30.06, godz. 15:00
  Anat Bosak zaprosiła na interaktywny spacer po domu, w którym mieszkali jej przodkowie: „przemieszczając się w niewielkiej grupie nieznających się osób, otrzymasz słuchawki i usłyszysz instrukcje i polecenia, których wykonywanie pozwoli Ci na odbiór przestrzeni mieszkania z kameralnej, uczestniczącej perspektywy” – pisała Anat.
• Kino Syjon. Pokaz filmów / Czwartek, 28.06, godz. 17:00, Piątek, 29.06, godz. 21:00
  Kultowe kino „Syjon” działało w samym centrum Jerozolimy, przy Zion Sqaure, od lat 20. do 1972 r. Nawiązując do tego ważnego centrum kultury, przygotowaliśmy pokaz krótkometrażowych niemych filmów, każdy z oryginalną ścieżką dźwiękową, stworzonych przez niezależnych izraelskich twórców. Ich wspólnym mianownikiem jest Syjon – Jerozolima i realia jej codziennego życia – które artyści przetwarzają, tworząc swój surrealistyczny filmowy świat.
  The Messenger – to zapis wykonania przez Daniela Kiczalesa, gitarzystę i kompozytora, 5 swoich kompozycji na gitarę w duecie z muezzinem wzywającym na modlitwę w dzielnicy Jerozolimy – Issawiya.
  JLM 1913/1921 – Markey Funk, kompozytor i producent, stworzył soundtrack do dwóch krótkich materiałów filmowych Lives of the Jews (1913, reż. Noah Sokolovsky) i Return to Zion (1921, reż. Yaakov Ben Dov). Są to jedne z najstarszych rejestracji video Jerozolimy, które w zamyśle twórców miały czysto dokumentalny charakter, bez artystycznych aspiracji. Swoją delikatną, wciągającą muzyką, Markey Funk nadał obu filmom nowego znaczenia.
  Program: Gilli Levi
• Drunk DJs Associations – Gilli Tha Kid, Ofer „SchoolMaster” Tal  (IL) / Niedziela, 24.06, godz. 18:00
  Nieprzewidywalne i nieco chaotyczne słuchowisko. Każdy z DJ-ów ma za zadanie odpowiadać na zaproponowany wcześniej utwór piosenką, która skojarzyła się mu z tym tytułem i wyjaśnić publiczności swój wybór. Jeśli nie ma pomysłu na muzyczną odpowiedź, pije karnego szota. Muzyczną opowieść zaczęliśmy od szlagieru Yerushalayim Shel Zahav (Złota Jerozolima). 2 DJ-ów, 3 godziny i jedna fascynująca podróż przez historię izraelskiej muzyki.
• Ma Zze? Eksperymentalny performance kulinarny o żydowskim jedzeniu – Ann Deych (IL) & Goście / 24.06, 26.06, 29.06, godz. 16:00
  „Ma Zze?” to składający się z 3 części kulinarny performance, w którym Ann Deych oraz jej goście wspólnie z uczestnikami skupili się na sztuce i żydowskim jedzeniu. Eksperymenty z różnymi gatunkami sztuki, zawsze nawiązujące do różnorodnej kuchni żydowskiej. Przedstawienia martwej natury, popularna fotografia kulinarna, jadalne rzeźby z produktów spożywczych.
• Splitting of a Woman. Performance. – Noa Arad Yairi (IL) / 23.06–1.07, godz. 14:00
  W swoim performansie Noa Arad Yairi zaprosiła do współudziału w procesie tworzenia rzeźby. Każdego dnia o 14:00 można było nie tylko obserwować pracę artystki, ale również wpłynąć na końcowy rezultat, niszcząc lub odbudowując elementy rzeźby.
• Wystarczająco dobre miasto – Neta Meisels (IL) / Sobota, 30.06, godz. 16:00
  O roli sztuki w tworzeniu miasta – dzisiaj i w najbliższej przyszłości, o rewitalizacji pustych budynków i przestrzeni miejskich oraz nadawaniu im nowej funkcji przez artystów na przykładzie jerozolimskiego HaMiffal opowiedział dyrektor przedsięwzięcia Neta Meisels. Historia, wyzwania i cele miejsca stworzonego w opuszczonym XIX-wiecznym budynku w centrum Jerozolimy, które stało się kulturalnym centrum, otwartym warsztatem pracy i platformą spotkania lokalnych artystów z wielu różnych środowisk i nurtów. Miejsca, które stworzyło wokół siebie wyjątkową społeczność i zainspirowało nas do stworzenia Sambationu.
• Artist Talk: Spotkania z twórcami projektu Sambation
  23.06, godz. 17:00 – Tal Harada (IL) – Projektant graficzny i designer, twórca m.in. identyfikacji wizualnej kolektywu Empty House i HaMiffal, opowiedział o swojej pracy i projektach.
  26.06, godz. 17:00 – Noa Arad Yairi (IL) – Rzeźbiarka opowiedziała o swoich inspiracjach i działaniach artystycznych w galeriach i przestrzeniach miejskich Jerozolimy.
  27.06, godz. 17:00 – Kobi Vogman (IL) – Reżyser, artysta wizualny zaprezentował swoje ostatnie prace, opowie o działalności twórczej na granicy świata sztuki, street-artu i projektów komercyjnych.
  29.06, godz. 17:00 – Meydad Eliyahu (IL) – Artysta i badacz opowiedział o inspiracji wielowarstwowymi lokalnymi historiami w swojej sztuce site-specific, zarówno w projektach indywidualnych, jak i w ramach działań kolektywu twórców.
• Sambation – zamknięcie. Take apart / Niedziela, 1.07, godz. 19:00–21:00
  Wieczór zamknięcia Sambationu. Ostatnie spotkanie z jerozolimskim kolektywem HaMiffal i ostatnia szansa, żeby dołączyć do ich artystycznych działań. Na zakończenie każdy mógł zabrać ze sobą element Sambationu.

Realizacja projektu z ramienia FKŻ: Judith Paletta, Paweł Kowalewski