Literackie portrety miast lub dzielnic to nie tyle dokumenty, zdające sprawę z historii danego miejsca, co bardziej teksty stwarzające klimat.
Miejska fikcja pozwala lepiej zrozumieć przestrzeń, w której żyjemy, ale również daje szanse, by wymyślić ją na nowo. Zboczyć ze znanych opowieści, zabłądzić i obudzić się naprzeciwko budynku, którego wcześniej nie widzieliśmy.
Do napisania nowych opowiadań związanych z Kazimierzem zaprosiliśmy Weronikę Murek, Łukasza Orbitowskiego i Dominikę Słowik (w pierwszej serii), Michała Mądrackiego, Ulę Palusińską, Julię Ain-Krupę i Wita Szostaka (w drugiej serii) oraz Artura Wabika, Mateusza Kołka, Jacka Dehnela i Zośkę Papużankę (w trzeciej serii).
Nasze pytania stały się dla tych cenionych polskich i zagranicznych autorów bazą, punktem startowym do własnych przemyśleń, interpretacji i poszukiwań. Ich efekty – w postaci broszurek z opowiadaniami, wracają na Kazimierz, pokazując czym jest on dla współczesnych, jakie wywołuje wspomnienia, refleksje, czym inspiruje.
Opowiadania można było znaleźć w kawiarniach, restauracjach, sklepach, punktach usługowych Kazimierza i Krakowa, a przede wszystkim – w Chederze, festiwalowym klubie, gdzie O_KAZ się narodził. Wszystkie książeczki były bezpłatne.
W grudniu 2018 roku – jako podsumowanie – wydaliśmy limitowaną edycję książek O_KAZowych ze wszystkimi opowiadaniami napisanymi do projektu.
Opowiadań Dominiki Słowik, Łukasza Orbitowskiego, Wita Szostaka, Jacka Dehnela i Zośki Papużanki można było również posłuchać w formie słuchowisk na antenie Radia Kraków. Przeczytali je dla Was Beata Schimscheiner, Tomasz Schimscheiner oraz Anna Dymna – można ich posłuchać w Radiowej Bibliotece Radia Kraków (linki u dołu strony). Opowiadania możecie również pobrać w plikach pdf poniżej.
Urodzona w 1989 w Bytomiu, absolwentka WPiA Uniwersytetu Śląskiego; autorka sztuk teatralnych nagrodzonych Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną oraz Nagrodą za Najlepszy Debiut w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, autorka zbioru opowiadań „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina” nominowanego do Paszportu Polityki, Nagrody Literackiej Gdynia oraz Nagrody Nike, nagrodzonego Nagrodą im. Witolda Gombrowicza za najlepszy debiut.
Urodzona w 1988 w Jaworznie, od 2007 związana jest z Krakowem. W 2015 nakładem Wydawnictwa Znak ukazała się jej debiutancka powieść „Atlas: Doppelganger” (nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia). Lauretka Stypendium Twórczego Miasta Krakowa oraz stypendium Praha Město Literatury. Obecnie pracuje nad drugą książką.
Pisarz. Autor sześciu powieści, m.in. „Inna dusza”, „Szczęśliwa ziemia”, „Tracę ciepło”. W 2016 otrzymał Paszport Polityki. Dwukrotnie nominowany do nagrody Nike, raz do nagrody Miasta Gdynia. Na antenie TVP Kultura prowadzi program „Dezerterzy”. Wiecznie w podróży, gubi się między miastami. Przez przyjaciół zwany Potworem.
Pisarz-filmowiec. Ze swoim kolektywem MML zrealizował filmy dokumentalne: Praca maszyn (Grand Prix w konkursie międzynarodowym i wyróżnienie Silver Eye Award na festiwalu w Igławie) oraz Bezgłośnie, statyści pustyni (premiera odbyła się na 28. FID Marseille). Współpracuje z Ulą Palusińską przy projektach jej filmów animowanych, m.in. Coś w tym gatunku (nagroda publiczności w 16. edycji festiwalu OFAFA).
Twórczyni filmów animowanych i ilustratorka. Książka Majn Alef Bejs z jej ilustracjami zdobyła wiele nagród, w tym Bologna Ragazzi Award, srebro w konkursie European Design Awards, wyróżnienia na ILUSTRARTE w Lizbonie. Jej filmy animowane były prezentowane na najważniejszych polskich festiwalach. Jest autorką książki Brzuchem do góry (wyd. Dwie Siostry).
Pisarka i artystka multidyscyplinarna. Jej krótkometrażowe filmy były prezentowane na IFP Festival, w Jung Society w Nowym Jorku oraz w Metropolitan Museum of Art. Autorka książek: Roman Polanski: A Life in Exile (Praeger, 2010) oraz The Upright Heart (New Europe Books, 2016). Mieszka w Nowym Jorku, Krakowie i Tel Awiwie.
Pisarz, z wykształcenia filozof. Urodził się i mieszka w Krakowie. Autor m.in. Oberków do końca świata (2007), Chochołów (2010), Dumanowskiego (2011), Fugi (2012), Wróżenia z wnętrzności (2015), Zagrody zębów (2016). Jego powieści były nominowane do Literackiej Nagrody NIKE i Paszportów Polityki. Dumanowski doczekał się adaptacji radiowej (reż. Jan Klata) oraz dwóch teatralnych (Narodowy Stary Teatr w Krakowie).
Artysta sztuk wizualnych, kurator, publicysta, badacz popkultury. Od 1996 r. związany z ruchem graffiti, a następnie ze street artem, autor murali i instalacji w przestrzeni publicznej. Od 2016 r. działa na rzecz utworzenia w Krakowie Muzeum Komiksu. Kurator wystawy „Teraz Komiks!” w Muzeum Narodowym w Krakowie. Od ponad 10 lat mieszka w Podgórzu.
Ilustrator mocno zainspirowany tradycyjną sztuką i kulturą popularną Azji, komiksami, sztuką wczesnego renesansu, słowiańskimi legendami i sowieckimi filmami SF. Współpracuje z polskimi i zagranicznymi gazetami, wydawnictwami, agencjami reklamowymi i markami modowymi. Od ponad 10 lat mieszka na Kazimierzu.
Poeta, prozaik, tłumacz. Wydał m.in. osiem tomów poetyckich, przekłady (Larkin, James, Verdins, Fitzgerald, White), cztery powieści (Lala, Saturn, Matka Makryna, Krivoklat) i kilka tomów krótszych próz. Laureat m.in. Nagrody Kościelskich (2005) i Paszportu Polityki (2006), był pięciokrotnie nominowany do nagrody Nike, trzykrotnie do Angelusa, raz do Nagrody Szymborskiej. Prowadzi bloga Tajny detektyw i portal z kolekcją starej fotografii Awers-rewers. Mieszka w Warszawie.
Ukończyła teatrologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, uczy języka polskiego w bardzo dobrej szkole. Mieszka w Krakowie z mężem i dwoma synami. Debiutowała powieścią Szopka, wydaną w 2012, która zyskała duży aplauz wśród krytyków literackich, popularność wśród czytelników i przyniosła Autorce nominacje do nagrody Nike i Paszportu Polityki. W 2016 ukazała się powieść On (kolejna nominacja do Paszportów Polityki), a w 2017 – Świat dla ciebie zrobiłem.
Łukasz Orbitowski, Kobra przegrywa w butelkę
Niedługo północ. Mamy czas na jeszcze jedną opowieść. Chcecie posłuchać o prawdziwym Kazimierzu? Po to przyszliście, prawda? W porządku. Ale jeśli liczycie na historyjki o synagogach, o monstrancji skradzionej z kościoła Bożego Ciała, o królach i Esterkach, jeśli macie smaka na piwo w Alchemii zagryzane zapieksem albo gęsią wątróbką przy muzyce klezmerów – trafiliście pod zły adres.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Dominika Słowik, Sanatorium
Najpierw zaczęły znikać psy.
„Jakby zapadły się pod ziemię”, mówili potem zrozpaczeni właściciele. „Na chwilę tylko spuściłem go ze smyczy”. „Musiał się zerwać, nawet nie zauważyłem”. „Byłem w sklepie, pewnie ktoś ukradł”.
Cały Kazimierz obklejono ogłoszeniami. Kiedy rano szliśmy z tatą do pracy, z każdej latarni spoglądały na nas tęskniące psie oczy.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Weronika Murek, Każdemu po razie
– Do butelki nigdy bym nie strzelił – powiedział mężczyzna. – Już prędzej do człowieka.
Popatrzyli ponad ladą strzelnicy, zastawioną oszczędnie jak za sprawą szyboletu czy krótkiego rozkazu: ananasem, jabłkiem, błękitną butelką. Z odległości kilku metrów celowała do nich kobieta, uczesana niby faun – z przedziałkiem pośrodku głowy.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Michał Mądracki i Ula Palusińska, Spacermistrz
Przyjechałem z rodzicami do Polski na swoje dziesiąte urodziny, które będę miał jutro. W Krakowie mieszkali moi dziadkowie, gdy byli w moim wieku. Jestem tu po raz pierwszy.
Wygramoliliśmy się ze wszystkimi walizkami z taksówki na małym placu. Na środku jest okrągły budynek. Od każdego okienka na jego okręgu biegnie długa, kręta nitka kolejki. W powietrzu unosi się przyjemny zapach jedzenia.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Wit Szostak, Kazimierz i głosy
Zbieram głosy, które się gubią. Głosy niechciane nie gubią się przypadkiem, ktoś je porzuca i ucieka. Pomiędzy przemilczeniami i napomknieniami mówią o życiu, o jego sprutej podszewce. Te głosy nigdy nie doszły do głosu, zdławiono je i mogły ujawnić się tylko na chwilę w geście, grymasie, westchnieniu. Opowiadają o tym, co ukryte. Czasem chcą krzyczeć i przekrzyczeć ból, czasem tylko żalić się długo i nudno. Niektóre chcą, by pozwolić im milczeć, chrząknąć i przeprosić.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Julia Ain-Krupa, The Painted Lady
The dream is always the same. I am walking down the streets of Kazimierz, the old Jewish section of Krakow, my wooden clogs beating loudly against cobblestone streets, when I arrive at her house. Her name was Irena, And she was a great poet. She died along with the rest of them, and for a moment I can see her wedding dress floating from the balcony, as if there were an invisible person inside.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Mateusz Kołek & Artur Wabik
– Przypuszczam, ze to wszystko zaczęło się tutaj.
– Wiadomo, okrąglak prosił się o zagospodarowanie od wojny.
– Mam na myśli cały ten odpust. Bez nich Kazimierz nie byłby taki sam, ale przyznasz, że jest w tym jakaś ironia: w sercu dawnej żydowskiej dzielnicy handluje się pamiątkami po nazistach.
– Przecież uwielbiasz starocie.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Jacek Dehnel, Ćwiartka papieru
– Tylko nie chcę wiedzieć – mówiła lekko łamiącym się głosem – wiesz, nie chcę wiedzieć kiedy. Tak rób, żebym nie wiedziała.
A on tylko kiwał głową i pomrukiwał, niskim pomrukliwym tonem, tonem uspokajającym, tonem, który znaczył: „Nic się nie martw, wszystko będzie, jak chcesz, nic się nie bój”.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
Zośka Papużanka, Józefa 22
Pies czujnie, bez ruchu wpatrywał się w białe drzwi. Jego sylwetka była spięta, gotowa do natychmiastowego skoku w wolność, gdy tylko na klamce pojawi się dłoń posiadająca ludzką umiejętność naciśnięcia i otwarcia świata. Naprężone mięśnie drżały, ale zwierzę czekało cierpliwie, wiedząc, że rytuały muszą się wypełnić do końca, podobnie jak jego psi pęcherz.
kliknij okładkę, aby pobrać całe opowiadanie
O_KAZ stał się również częścią Radiowej Biblioteki Radia Kraków, które jest partnerem naszego projektu.
Na antenie rozgłośni można było posłuchać opowiadania Dominiki Słowik w interpretacji Beaty Schimscheiner, a kazimierską opowieść Łukasza Orbitowskiego przeczytał Tomasz Schimscheiner.
Nie czytaliście – to posłuchajcie!
Copyright © Stowarzyszenie Festiwal Kultury Żydowskiej
Redakcja i korekta całej serii: Anastazja Oleśkiewicz
Projekt graficzny, skład, łamanie: Oksana Shmygol
DTP drugiej serii: Marek Wadas
Druk: Know-How Piotr Kaczmarczyk
Wydawca: Stowarzyszenie Festiwal Kultury Żydowskiej, ul. Józefa 36, 31-056 Kraków
zdjęcia: Bartosz Dittmar, Wojciech Karliński (zdjęcie D. Słowik), Mikołaj Starzyński (zdjęcie W. Szostaka), Adam Golec (zdjęcie Z. Papużanki), Cezary Rucki (zdjęcie J. Dehnela), archiwa autorów